Samenvatting

Het doel van dit project is om de Sleutelfactoren voor gezond stedelijk water, waar Deltares aan werkt verder uit te werken en toe te passen in de stad Utrecht. Met deze methodiek kunnen op structurele wijze functie-doelstellingen worden opgesteld voor stedelijk water die specifiek gerelateerd zijn aan volksgezondheid. Voor deze scriptie wordt de volgende hoofdvraag uitgewerkt: ‘Welke sleutelfactoren gericht op volksgezondheid, kunnen worden opgesteld voor stedelijk oppervlaktewater in Utrecht waaraan het functioneel gebruik van het watersysteem getest kan worden?’ Deze methode geeft een goede duiding van de toestand en inzicht in het functioneren van een watersysteem. Er zijn verschillende typen wateren aanwezig in Utrecht. Men kan onderscheid maken in waterplassen, rivieren, grachten, kanalen en sloten.

Door literatuuronderzoek is achtergrondinformatie over sleutelfactoren in gezond stedelijk water verkregen. De eerste stap van het opstellen van sleutelfactoren was om zoveel mogelijk functies van stedelijk oppervlaktewater te verzamelen die gerelateerd zijn aan de volksgezondheid. Aan elke functie zijn vervolgens parameters verbonden, welke eventueel invloed hebben op functiebelemmering, waaraan criteria werden gesteld. Voor het stellen van criteria aan functionele watersystemen was literatuuronderzoek vereist. Functiespecifieke eisen en informatie over het watersysteem werden achterhaald door het afnemen van interviews. Door het afnemen van enquêtes werden het daadwerkelijke gebruik en de gebruikswensen van de inwoners van Utrecht voor de verschillende watertypen duidelijk. Uiteindelijk werd als sleutelfactor een overkoepelende term geformuleerd die toestand- en oorzaakparameters beschrijft. De sleutelfactoren konden met beschikbare data van waterbeheerder en door veldwerk worden verwerkt in een Excelbestand.

Uit de enquête blijkt dat de functie ‘wandelen, hardlopen, fietsen’ bij ieder watertype het vaakst wordt uitgevoerd, gevolgd door ‘natuurbeleving’ en ‘wonen aan water en horeca’. De locaties Merwedekanaal en Oudegracht worden getest op alle opgestelde sleutelfactoren: Aanzicht- en geluidsverstoring, vertroebeling, zwerfvuilbelasting, nutriënten/organische belasting, pathogenenbelasting, bacteriële groeicondities, chemische belasting, toegankelijkheid en sportvisvriendelijkheid. Uit de test blijkt dat huisvesting en grote recreatievaart niet mogelijk zijn bij de Oudegracht, omdat de breedte onvoldoende is om deze functies uit te voeren. De functie-uitvoering van natuurbeleving wordt beperkt, omdat de fauna-index slecht en de zintuigelijke index ontoereikend scoort. Bij het Merwedekanaal is zwemmen hoofdzakelijk door het wettelijk verbod niet uitvoerbaar. Ook speelt de pathogene belasting een rol bij de functiebelemmering. De sleutelfactor zwerfvuilbelasting scoort een onvoldoende. De sleutelfactor aanzicht- en geluidsverstoring is een aandachtspunt.

Het uitvoeren van de inwonerenquête was van toegevoegde waarde voor het opstellen van de sleutelfactoren. De mening van de bewoners over het watersysteem op dit moment kwam tot uiting en de gebruikswensen voor de toekomst kwamen naar voren. Het gebruiken van een Excelmodel geeft een duidelijk systeem aan de test. Alle scores van de parameters zijn direct weergegeven in een schema. Door het doorlopen van de stedelijke sleutelfactoren wordt er duidelijk welke functies er op dit moment mogelijk zijn en waar verbeteringen liggen. Eveneens wordt duidelijk welke oorzaken voor functiebelemmering zorgen. Na uitvoering van maatregelen wordt de stad Utrecht functioneler, waardoor de volksgezondheid van de bewoners stijgt. De sleutelfactorenmethodiek kan uiteraard verder uitgewerkt en verscherpt worden in de toekomst.