Misbruik van recht bij de openbaarmaking van documenten
Misbruik van recht bij de openbaarmaking van documenten
Samenvatting
In onze democratie kennen we drie vormen van openbaarheid. De vormen die we hebben zijn politieke-, procedurele en bestuurlijke openbaarheid. In deze scriptie wordt ingezoomd op bestuurlijke openbaarheid. Deze vorm van openbaarheid is onder te verdelen in actieve en passieve openbaarheid. De vorm van openbaarheid waar de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) in voorziet is passieve openbaarheid. De belangrijkste functie van deze openbaarheidsvorm en tevens van deze wet dient de controleerbaarheid van het bestuur. Na de Tweede Wereldoorlog is er veel aandacht gekomen omtrent het recht op overheidsinformatie. Vanuit deze discussie is de Wob ontstaan.
Indien een burger informatie wil opvragen bij het bestuursorgaan kan zij dit bij de volgende instanties doen: de ministers, bestuursorganen (provincies, gemeente, waterschappen en publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties), bestuursorganen die onder de hiervoor genoemde instanties werkzaam zijn en bestuursorganen die zijn aangewezen bij algemene maatregel van bestuur. Een burger kan niet onbegrensd verzoeken indienen bij boven genoemde organen, aan een verzoek zitten formele en materiële eisen. Formele eisen vloeien voort vanuit de Awb en ziet op de persoonlijke gegevens van de verzoeker. Tot slot dient de verzoeker (althans bij defensie) het verzoek per brief naar Defensie te versturen, aangezien de elektronische weg niet is geopend. De inhoudelijke vereisten aan het verzoek is dat het moet gaan om een bestuurlijke aangelegenheid en de gevraagde informatie betrekking moet hebben op bepaalde documenten.
In 2009 is de ‘Wet dwangsom’ van toepassing verklaard op de Wob. Deze wet houdt in dat bij het niet tijdig beslissen op, in dit geval, een Wob-verzoek het bestuursorgaan een dwangsom aan de verzoeker moet betalen. Het gevolg van deze wet is dat oneigenlijke verzoeken zijn ingediend. Een oneigenlijk verzoek is een verzoek die wordt gedaan met het oogmerk op het verkrijgen van een dwangsom en niet het openbaar krijgen van documenten voor een ieder. Sommige verzoekers sloegen hierin door en hebben honderden Wob-verzoeken ingediend bij diverse overheidsorganen.
Als reactie hierop zijn er twee wetsvoorstellen aanhangig gemaakt. Het eerste wetsvoorstel zal een wijziging doorvoeren waardoor ‘Wet dwangsom’ niet langer van toepassing is op de Wob. Het tweede wetsvoorstel is een hele nieuwe Wet die de Wob zal vervangen. Beide voorstellen zijn gedurende het schrijven van deze scriptie aangenomen in de Tweede kamer en moeten nog worden behandeld in de Eerste Kamer .
In de jurisprudentie is een lijn ontwikkeld met betrekking tot misbruik van recht. De Raad van State heeft op 14 november 2015 (ECLI:NL:RVS:2014:4129) overwogen dat de artikelen 3:13 jo. 3:15 BW doorwerking hebben in het bestuursrecht en verzoeken niet-ontvankelijk kunnen worden verklaard bij misbruik van recht. Dit is een zware sanctie aangezien bij iemand de toegang tot de rechter wordt ontnomen. De rechter hanteert daarom een zware toetsing bij misbruik van recht.
Dit afstudeeronderzoek is uitgevoerd binnen het ministerie van Defensie en focust op het terugdringen van misbruik van recht bij de openbaarmaking van documenten. De centrale vraag van mijn onderzoek luidt dan ook: ‘Wat zijn de mogelijkheden voor het ministerie van Defensie om een (vermoedelijk) oneigenlijk WOB-verzoek niet in behandeling te nemen op grond van jurisprudentieonderzoek, literatuuronderzoek en internationale verdragen, met in acht neming van de huidige ontwikkelingen omtrent het (actief) openbaar maken van overheidsdocumenten?’
De volgende aanbevelingen wordt aan bestuursorganen gegeven die kampen met misbruik van recht (op de Wob) binnen hun organisatie:
1. Zoek contact op met de verzoeker, probeer er achter te komen met welk doel een verzoek wordt ingediend
2. Houd contact met andere Wob-functionarissen zodat misbruikers die bij diverse ministeries verzoeken indienen snel herkend kunnen worden
3. Bouw een sterk dossier op zodat misbruik van recht goed verdedigbaar is bij de rechtbank
4. Gebruik de lijst met kenmerken uit dit onderzoek (hoofdstuk 4) om een inschatting te kunnen maken of misbruik van recht houdbaar is bij de bestuursrechter.
Organisatie | Hogeschool Leiden |
Opleiding | HBO-Rechten |
Afdeling | Faculteit M&B |
Partner | Ministerie van Defensie |
Datum | 2016-10-31 |
Type | Bachelor |
Taal | Nederlands |