Samenvatting

In dit onderzoek is in de literatuur gezocht naar de elementen van een positieve leesattitude en de factoren, die dit bevorderen. Vervolgens is gekeken naar welke leesattitude-bevorderende factoren in de school- en thuissituatie aanwezig zijn voor leerlingen met ESM en op welke wijze de school een ondersteunende rol hierin vervult of kan vervullen.
In schooljaar 2011-2012 is op "Kentalis de Stijgbeugel", een cluster 2 VSO-school, gestart met een 'taalplan lezen en schrijven' om de leesvaardigheid van de leerlingen met ESM te vergroten. Iedere lesdag wordt door alle leerlingen op een vast tijdstip twintig minuten lang gelezen in een zelfgekozen boek.
Bijna zestig procent van de leerlingen met ESM heeft op het VSO onderwijs een onvoldoende of zwakke leesvaardigheid en ongeveer een kwart heeft een dyslexieverklaring. Uit het onderzoek blijkt dat veel leerlingen een extrinsieke leesmotivatie hebben en de verwachting is dat VMBO-leerlingen in de adolescentenleeftijd (tijdelijk) niet meer gaan lezen (Land, 2009). Dit zou de achterstanden in de leesvaardigheden verder kunnen vergroten (Bogaert et al., 2008).
Binnen het onderwijs dient hiermee rekening gehouden te worden. Een leerlijn technisch leesvaardigheid voor het voortgezet onderwijs en de beschikbaarheid van compenserende hulpmiddelen voor leerlingen met een dyslexieverklaring is daarom gewenst.
Een belangrijke leesattitude-bevorderende factor, die op "Kentalis de Stijgbeugel" aanwezig is, is dat er gelegenheid wordt geboden om zelfgekozen fictie te lezen onder schooltijd. Leerlingen kunnen hierbij ondersteuning krijgen van leerkrachten mits zij hierom vragen. Leerkrachten hebben een voorbeeldrol en laten zien dat ze zelf ook lezen. Er is geen verplichte literatuur, die in de onderbouw gelezen moet worden.
In de bibliotheek van hun thuisomgeving vinden leerlingen het moeilijk om een boek te kiezen, er zijn geen flexibele uitleentermijnen en thuis is een beperkt leesaanbod aanwezig waardoor het moeilijk wordt om aan de juiste boeken te komen. De schoolbibliotheek en de ondersteunende rol van leerkrachten bij de boekkeuze van de leerlingen is dan belangrijk.
De schoolbibliotheek voorziet in een behoefte om vooral "makkelijk" leesbare, niet "al te dikke" boeken van met name de verhaalsoorten "spanning", "romantiek", "realistische verhalen" en "grappige verhalen".
Hun leesvoorkeuren lijken niet erg af te wijken van die van hun leeftijdsgenoten. Het grote voordeel van de schoolbibliotheek is de flexibele uitleentermijn en de hulp bij het kiezen van een "geschikt" leesboek. Door problemen in het technisch leesniveau, tekstbegrip en verwerkingscapaciteit is het voor de leerlingen moeilijk om een populair boek op hun leesniveau te vinden. De behoefte aan "makkelijk" te lezen boeken voor jongeren is groot en boeken van uitgeverij "Eenvoudig Communiceren" lijken in een behoefte te voorzien.
Verbetering van de toegankelijkheid van de schoolbibliotheek en vervanging van veel leesmateriaal in de schoolbibliotheek en klaslokalen op "Kentalis de Stijgbeugel" is gewenst. Non-fictie, strips en tijdschriften ontbreken grotendeels en er is weinig audiovisuele en digitale media, zoals "e-books".
Op het gebied van leesbevordering zou naast het stillezen andere leesactiviteiten, zoals het deels voorlezen van een boek, het (interactief) voorlezen door de leerkracht, en praten over de leesbeleving, aangeboden kunnen worden. Thuis wordt weinig gesproken over gelezen boeken, waardoor het wenselijk is om dit vaker dan nu het geval is op school te laten plaats vinden. Om het verhaal te verduidelijken en aantrekkelijker te maken zouden meer audiovisuele- en digitale media ingezet kunnen worden om het leesgedrag bij leerlingen met ESM te bevorderen.