Samenvatting

In deze studie is onderzoek verricht naar de wijze waarop emoties een rol spelen in het gedwongen kader en op welke manier hier aandacht aan kan worden besteed in de werkpraktijk van Reclassering Inforsa Amsterdam. Het gaat hierbij om de emoties van de reclasseringswerkers in contact met de cliënt. Hoewel er veel aandacht uitgaat naar het werken in het forensisch sociale domein, is de manier waarop reclasseringswerkers emoties ervaren en hoe zij daarmee omgaan onderbelicht in academisch onderzoek. Het doel van onderhavig onderzoek is om aanbevelingen te doen aan Reclassering Inforsa Amsterdam op welke manier er aandacht kan worden besteed aan de emoties van de reclasseringswerkers. Deze bijdrage is geleverd door kwalitatief onderzoek uit te voeren.

De literatuur beschrijft dat emoties een grote rol spelen in het reclasseringswerk. Reclasseringswerkers hebben dagelijks te maken met cliënten die (ernstige) delicten hebben gepleegd en kampen met complexe problematiek. De verwachtingen aan de reclassering vanuit de maatschappij zijn veelal hoog. Dit doet iets met de emoties van de professionals. Van de reclasseringswerker wordt verwacht dat hij zich bewust is van welke emoties en gedragingen bijdragen aan het behalen van het doel van de reclassering: het beoordelen en beheersen van het recidiverisico. De reclasseringswerker dient per situatie en context af te wegen welke emoties passend zijn. Dit betekent dat de professional niet altijd primair zijn of haar emoties kan uiten naar de cliënt. Dit vraagt om emotiewerk en ‘surface acting’ (Hochschild, 2003): het op de oppervlakte acteren door het tonen van een emotie die je niet voelt. Dit kost de reclasseringswerker veel energie. Wanneer er binnen Reclassering Inforsa meer aandacht zou zijn voor de emoties van de reclasseringswerkers in contact met de cliënt, zal dit de professionaliteit bevorderen. Daarnaast zullen de professionals zich meer gezien en gehoord voelen, en kan langdurig ziekteverzuim (deels) worden voorkomen.

Binnen het empirisch onderzoek zijn vijftien reclasseringswerkers gesproken middels semigestructureerde interviews en een focusgroep. De onderwerpen die tijdens deze gesprekken centraal hebben gestaan zijn de eigen interpretatie van emoties in contact met de cliënt en de mogelijkheden en wensen om hier binnen de eigen organisatie aandacht aan te besteden. Uit de empirie blijkt dat de reclasseringswerkers zich er bewust van zijn dat zij niet iedere emotie kunnen laten zien in het contact met cliënten. Gesteld kan worden dat zij begrijpen dat zij te maken hebben met ‘surface acting’ en ‘display rules’ oftewel gedragsnormen die gelden voor reclasseringswerkers (Westaby et al., 2020). Een andere belangrijke conclusie is dat emoties door de reclasseringswerkers zowel negatief als positief kunnen worden ervaren en door cliënten anders kunnen worden geïnterpreteerd. Bijna alle respondenten achten het noodzakelijk dat er binnen de organisatie meer aandacht wordt besteed aan de emotionele kant van het werk.

Op basis van dit onderzoek zijn er aanbevelingen gedaan aan Reclassering Inforsa Amsterdam. Er dient aandacht te zijn voor informeel samenzijn en momenten van ontspanning in het emotioneel zware werk. Daarnaast is het wenselijk momenten van georganiseerde reflectie te faciliteren om aandacht te besteden aan en bewustwording te creëren met betrekking tot (omgaan met) emoties. Het herinrichten van de casuïstiekgroepen en het aanbieden van intervisiebijeenkomsten zijn manieren om dit te kunnen bewerkstelligen. Tot slot dient er door het management meer aandacht te zijn voor de emoties van de professionals tijdens het jaarlijkse ontwikkelingsgesprek. Het is raadzaam vervolgonderzoek te doen naar hoe andere reclasseringsorganisaties aandacht besteden aan de rol van emoties in het reclasseringswerk. Wellicht is het hiermee in de toekomst mogelijk tot eenduidig beleid te kunnen komen voor alle drie de reclasseringsorganisaties (3RO).