Samenvatting

Uit landelijke cijfers van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) blijkt dat ruim zeventig procent van de (ex-)gedetineerden schulden heeft. Het hebben van schuldenproblematiek is een criminogene factor. Daarom zou er tijdens detentie meer ondersteuning geboden moeten worden om de schuldenproblematiek bij gedetineerden te verminderen en de recidivecijfers te verlagen.
Dit onderzoek is gericht op de schuldhulpverlening bij gedetineerden in de PI Alphen aan den Rijn (locatie Maatschapslaan), die in de gemeente Alphen aan den Rijn ingeschreven staan. De gemeente is verantwoordelijk voor de nazorg van ex-gedetineerden en is daarom gebaad bij een betere voorbereiding van de re-integratie op het gebied van schulden. Tijdens detentie zou al voorwerk gedaan kunnen worden, zodat de gedetineerde na detentie direct de schuldhulpverlening in kan, zodra hij van een uitkering geniet.
De centrale vraag luidt: Op welke wijze kan de ondersteuning op het gebied van schuldhulpverlening in PI Alphen aan den Rijn ingericht worden in samenwerking met gemeente Alphen aan den Rijn om de re-integratie van (ex-) gedetineerden te verbeteren?
Om de centrale vraag te kunnen beantwoorden zijn er deelvragen onderzocht. Allereerst zijn de juridische kaders onderzocht. Ook het beleid en de werkwijze van gemeente Alphen aan den Rijn in het kader van schuldhulpverlening zijn bestudeerd.
Naast de documentenanalyse is er ook gebruik gemaakt van dossieronderzoek om erachter te komen hoeveel gedetineerden in PI Alphen aan den Rijn uit gemeente Alphen aan den Rijn afkomstig zijn. Ook is de omvang van de schulden bij die gedetineerden geconstateerd. Opvallend is dat er maar zes gedetineerden afkomstig zijn uit de gemeente Alphen aan den Rijn, zij allen schulden hebben, maar de omvang daarvan onbekend is. De ondersteuning, die de vijftien casemanagers bieden aan de gedetineerden, is onderzocht door middel van semigestructureerde interviews. De casemanagers achten het aanpakken van de schulden de verantwoordelijkheid van de gedetineerde zelf. Er is verschil in de intensiviteit van de ondersteuning, wat de casemanagers bieden. De functieachtergrond van de casemanagers is hier van invloed op.
PI Nieuwegein en PI Zoetermeer zijn al een samenwerking gestart met gemeente Amersfoort en gemeente Zoetermeer. Om de inrichting van de samenwerkingsverbanden en de ervaringen van de medewerkers van die gemeenten en de casemanagers van betreffende PI’s te achterhalen, zijn er interviews afgelegd. In PI Nieuwegein is individuele begeleiding gestart. De uitvoering daarvan wordt gedaan door de plaatselijke schuldhulpverleningsinstantie. De ervaringen zijn tot nu toe goed. Belemmeringen waar zij tegenaan lopen zijn een tekort aan Amersfoortse gedetineerden en het ontbreken van motivatie bij de gedetineerden. In PI Zoetermeer wordt voorlichting gegeven door een medewerker van gemeente Zoetermeer. Gedetineerden van alle gemeenten kunnen zich daarvoor aanmelden. De voorlichting verloopt goed en kost weinig tijd. Echter worden de volgende stappen na de voorlichting gemist, het daadwerkelijk aanpakken van de schulden.
De voorlichting is een vrij simpele manier om op te zetten in PI Alphen aan den Rijn in samenwerking met gemeente Alphen aan den Rijn. De individuele begeleiding kan gestart worden door schuldhulpverleners van de gemeente Alphen aan den Rijn. De aanmelding voor schuldhulpverlening en het adviesgesprek, wat zij bieden aan hun burgers, kunnen tijdens detentie ingezet worden. De schulden worden dan in kaart gebracht en de mogelijkheden voor schuldhulpverlening na detentie worden geadviseerd. Zodra de voorlichting en de individuele begeleiding zijn opgezet, is het van belang dat de instanties en organisaties, die betrokken zij bij de gedetineerden, op de hoogte worden gebracht van de samenwerking met de gemeente. De gedetineerden kunnen daardoor ook door hen gestimuleerd worden. Daarnaast kunnen de mogelijkheden voor individuele begeleiding aan gedetineerden uit alle gemeenten onderzocht worden, zodat de doelgroep groter wordt. Als laatste adviseer ik de PI om de casemanagers een kleine cursus te geven over de mogelijkheden van schuldhulpverlening tijdens detentie.