Samenvatting

Tegenwoordig is er steeds meer interesse in meditatie en mindfulness in Nederland, zo ook in de geestelijke gezondheidszorg. Toen meditatie zijn intrede maakte in de Westerse wereld is de spirituele achtergrond (gedeeltelijk) weggevallen. Mogelijk is er een belangrijk aspect verloren gegaan door meditatie te scheiden van zijn spirituele oorsprong. Er is gekozen om in dit afstudeeronderzoek te kijken naar spiritualiteit als mogelijk mediërende variabele in de relatie tussen meditatie en welbevinden. De onderzoeksvraag luidt als volgt: ‘Heeft spiritualiteit invloed op de relatie tussen meditatie en welbevinden?’.
Het onderzoek is opgedeeld in twee fasen. In de eerste fase is er gekeken wat er al bekend is doormiddel van een literatuuronderzoek. Vervolgens is er in de tweede fase een kwantitatief onderzoek uitgevoerd om een beeld te krijgen van de huidige praktijk. De steekproef bestond uit 102 (oud)cursisten van Lotus Zen Centra Nederland. Alle respondenten beoefende Zen meditatie. Doormiddel van een online vragenlijst is de meditatie, spiritualiteit en welbevinden gemeten. Om de meditatie te meten zijn er enkele vragen gesteld over de meditatie ervaring en beoefening. Daarnaast is er gebruik gemaakt van de Nederlandse Mindfulness Attention Awereness Scale (MAAS). De spiritualiteit is gemeten door de Spirituele Attitude en Interesse Lijst (SAIL). De laatste variabele, welbevinden, is gemeten door de Nederlandse Mental Health Continuum-Short Form (MHCSF). Op het einde van de vragenlijst is er een open vraag toegevoegd waarin de respondenten hun eigen ervaringen met de relatie tussen meditatie en welbevinden konden toelichten. Tijdens de data analyse zijn de correlaties tussen de verschillende variabelen en schaalmaten getoetst. Vervolgens is er een mediator analyse uitgevoerd, waarbij er verschillende regressieanalyses zijn gedaan om te kijken naar de invloed van spiritualiteit op de relatie tussen meditatie en welbevinden.
Wanneer er gekeken wordt naar de directe relatie tussen meditatie en welbevinden lijkt het dat er eerst een staat van mindfulness bereikt moet worden voor meditatie effect heeft op het ervaren welbevinden van de respondenten. Uit de verdere analyses blijkt er een positieve samenhang te zijn tussen meditatie en spiritualiteit. Wederom laat de schaalmaat mindfulness de meeste invloed zien op de spiritualiteit totaalscore. Wanneer er gekeken wordt naar de relatie tussen spiritualiteit en welbevinden blijken zowel de totaalscores als de sub-schalen met elkaar te correleren. Dit sluit aan bij bevindingen uit de literatuur. De mediator analyse laat zien dat spiritualiteit een mediërende variabele is in de relatie tussen meditatie (mindfulness) en welbevinden. Deze invloed is significant. Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten zijn er aanbevelingen geformuleerd. Eén van de belangrijkste aanbevelingen is het doen van verder onderzoek binnen deze thema’s.
Samenvatting ook in het Engels.