Samenvatting

Het zijn zware tijden in de journalistiek: redacties staan onder druk wegens krappe budgetten (onder meer (Villamedia, 2019) en (NDP Nieuwsmedia)) en de personele druk neemt immer toe wegens reorganisaties (onder meer (Villamedia, 2016), (Villamedia, 2018), (nrc.nl, 2015)). En dat terwijl het aantal journalisten ten opzichte van verspreiders van informatie dalende lijkt (Villamedia, 2018).
In het huidige politieke klimaat staat het vertrouwen in ‘de media’ onder druk (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2019), (Haupt, 2019). Dit wordt mogelijk gevoed door de opkomst van politieke bewegingen die de betrouwbaarheid van de ‘mainstream media’ (MSM) ter discussie stellen (Baudet, 2019).
Niet alles is kommer en kwel. De opkomst van internet heeft de afgelopen dertig jaar een stormachtige ontwikkeling teweeggebracht waar ook journalisten van mee kunnen profiteren. Snel een contact opzoeken, een e-mail sturen, of even snel de juiste spelling van een werkwoord of een telefoonnummer opzoeken zijn sneller of eenvoudiger dan de analoge alternatieven. Internetgebruik is inmiddels behoorlijk ingeburgerd, zo concludeerde Tijdschrift voor de Communicatiewetenschappen al in 2009 (Hermans, Vergeer, d’Haenens, & Joniaux, 2009).
Eén van de manieren waarop internet van dienst kan zijn is op het gebied van crowdsourcing; het inzetten van je publiek om je verhalen op poten te zetten. Daar zou bijvoorbeeld een social media redacteur in kunnen bijdragen (Schouten, 2019).
Gelukkig wijzen eerdergenoemde rapporten uit dat het vertrouwen in de traditionele media (tv, radio, geschreven pers) niet meer afneemt, maar zelfs licht stijgt. Onderzoek van de EU wijst uit dat burgers sociale media als niet-betrouwbaar zien (Cushion, 2018). Er is dus een rol weggelegd aan journalisten om ook op deze open kanalen een schifting toe te passen.
Aan de journalist dus de taak om feit van fictie te scheiden. Het publiek vertrouwt daar immers op. Dat geldt óók voor gecrowdsourcte publicaties. Zo stelt Kees Buijs: “We spreken van beoefenaren van journalistiek als personen (doorgaans – maar niet altijd – journalisten) en groepen (doorgaans – maar niet altijd – redacties) handelen volgens beroepsstandaarden en opvattingen over kwaliteit waaraan hun journalistiek en hun media dienen te voldoen en worden getoetst.” En even verder: “Burgerjournalisten hebben geen eigen beroepsstandaarden en kwaliteitsnormen.” (Buijs, Inleiding, 2008).
Een andere zaak die journalisten in acht moeten houden is dat zij voeling moeten hebben (en houden!) met hun publiek. Zoals de eerder genoemde artikelen uit Villamedia en NDP Nieuwsmedia vermelden staan budgetten onder druk en wordt de betrouwbaarheid van media door aanhangers van bijvoorbeeld Baudet ter discussie gesteld. Het is dus van belang het publiek op te zoeken en hen het gevoel te geven dat zij mede jouw agenda als journalist bepalen.
Met name lokale media kunnen hier in theorie van profiteren. Zij vervullen immers de rol van dorpscorrespondent, zoals mediawetenschapper Kees Buijs die beschrijft (Buijs, De vermenging van oude en nieuwe media, 2008). Het zijn echter ook de redacties die enorm onder druk staan. Zo waarschuwden onder meer bestuursplatform Binnenlands Bestuur en de journalistenvakbond NVJ voor uitholling van met name deze kleinere redacties (Binnenlands Bestuur, 2019), (NVJ, 2018). De lokale journalistiek zou daarom baat kunnen hebben bij de inzet van burgers als aanvulling op redactionele taken, zo concluderen Bardoel, Schaap en Hermans (Hermans, Schaap, & Bardoel, Re-Establishing the Relationship with the Public, 2014).
Een betrekkelijk eenvoudige manier om het publiek extra te betrekken en bovendien taken uit handen te laten nemen van de journalist is via sociale media. Daar schuilen echter ook de nodige gevaren in die eigenlijk ook in de niet-digitale wereld gelden. Mensen die het hardst roepen zouden zomaar de meeste aandacht kunnen krijgen van een onoplettende journalist.
Zijn er ook meer manieren? En wat zijn de voor- en nadelen daarvan? Daarop ga ik in dit reflectieonderzoek verder in.