Samenvatting

In een Leuvense middelbare school met een reeds doorgedreven flexibele onderwijspraktijk stelde het lerarenteam vast dat de bestaande aanpak niet volstaat om tegemoet te komen aan de noden van hoogbegaafde leerlingen. Dit onderzoek exploreert vanuit het standpunt van de leerling, diens ouders en leerkrachten welke pedagogische noden zij ervaren. Daarnaast wordt onderzocht op welke wijze een handelingsgerichte werkcyclus een instrument kan zijn om individuele aanpassingen voor deze leerlingen structureel en kwalitatief te integreren in de bestaande schoolwerking en hoe ouders hierbij betrokken kunnen worden.
De onderzoeksvraag ‘Hoe kan de begeleiding voor hoogbegaafde leerlingen binnen onze school worden geoptimaliseerd zodat leerlingen volgens hun noden ondersteund worden?’ werd onderzocht tijdens het tweede semester van schooljaar 2021-2022. Ze bestond voor een eerste deelvraag (‘wat zijn de noden van een hoogbegaafde leerling volgens deze hoogbegaafde leerlingen, hun ouders en leraren in onze school?’) uit een gestructureerde, schriftelijke bevraging van hoogbegaafde leerlingen (N=18), ouders (N=3) en leerkrachten (N=21). De individuele aanpassingen die middels hoofdzakelijk gesloten vragen door de respondenten gewogen werden komen voort uit relevante literatuur en vallen onder de principes van compacten, verrijken, versnellen en het bieden van specifieke ondersteuning. Het resultaat van de bevraging is een concrete lijst van 12 noden, geformuleerd als pedagogische ingrepen, die door gemiddeld 78% van de respondenten aangevinkt werden. Gemiddeld 74% van de respondenten ziet nood aan verrijkende maatregelen en gemiddeld 80% van de respondenten heeft noden die vallen onder ‘compacten en versnellen’.

Een tweede deelvraag (‘Hoe kunnen we aan de hand van de handelingsgerichte cyclus tegemoet komen aan de noden van een individuele leerling?’) werd behandeld door een focusgroep (N = 4) in een brainstormtraject. Uit deze fase kwam een lijst met uit te voeren acties voort voor elke fase van de handelingsgerichte cyclus, zoals het in kaart brengen van de beginsituatie van de leerling, de implementatie van een gedeeld online document voor ouders, leerlingen en het leerkrachtenteam en wekelijkse coachingsgesprekken.
Ook de derde deelvraag (‘Hoe kunnen we ouders betrekken bij het opmaken en opvolgen van een individueel handelingsplan voor hoogbegaafde leerlingen in onze school?’) werd aan de hand van begeleide brainstorm- en evaluatieoefeningen participatief uitgediept met de focusgroep. Een actie die daaruit voortkomt is de oprichting van een kennismakingscafé dat kan evolueren naar een permanente werkgroep met ouders, leerlingen, teamleden en experten.
Als antwoord op de vraag hoe de begeleiding van hoogbegaafde leerlingen geoptimaliseerd kan worden biedt dit onderzoek een breed gedragen prioriteitenlijst in het toepassen van relevante beproefde pedagogische ingrepen alsook concrete actiepunten voor het implementeren van handelingsgerichte plannen. Een zijdelings resultaat van dit onderzoek is een verhoogd bewustzijn bij alle betrokkenen over de noden van hoogbegaafde leerlingen en de openheid van de school om hierin te groeien. Hiernaast komen uit het onderzoek ook een aantal punten die verder onderzocht moeten worden: Hoe zien ouders zélf hun betrokkenheid bij het opmaken van een handelingsplan voor hun kind? Hoe kan een divers samengestelde permanente werkgroep hoogbegaafdheid vorm krijgen binnen de school? Hoe kunnen we binnen het wettelijke Vlaamse kader expertise uitbouwen m.b.t. vak- en/of jaarversnellingen? De aanbevelingen van dit onderzoek worden meegenomen bij de start van schooljaar 2022-2023