Samenvatting

De onderzoeksschool is een Freinetschool waar ouders, leerlingen en leerkrachten samenwerken. Kinderen worden er gestimuleerd om zelf na te denken, beslissingen te nemen, kritiek te geven en te ontvangen. Het kiezen van eigen leerdoelen en zelfstandig leren hoort hier ook bij. Steeds meer (zorg)leerlingen die in eerste instantie zijn begonnen op een andere school, weten de weg naar de Windroos te vinden. Deze instromers hebben behoefte aan meer begeleiding van de leerkracht bij het zelfstandig leren en geven aan dat ze weinig controle en feedback van de leerkracht krijgen (Beek, 2017). De leerkrachten geven aan behoefte te hebben aan meer kennis en informatie over het begeleiden van leerlingen bij het ontwikkelen van vaardigheden om zelfstandig te leren. Deze handelingsverlegenheid leidt tot de volgende onderzoeksvraag: Wat hebben instromers nodig om zelfstandig te kunnen leren binnen het Freinetonderwijs? De sleutelwoorden die leiden tot het antwoord zijn: metacognitieve vaardigheden, motivatie en effectief leerkrachtgedrag. Zelfstandig leren bevordert leerprestaties en motivatie (Kostons et al, 2014). Metacognitie betekent kennis en inzicht hebben op het eigen denken en leren. Metacognitieve vaardigheden zijn voorwaardelijk om tot zelfstandig leren te komen en moeten worden aangeleerd (Kostons, Donker & Opdenakker, 2014). In de fase van vooronderzoek heb ik aan de hand van vragenlijsten gemeten in hoeverre instromers gebruikmaken van metacognitieve leerstrategieën in de verschillende fasen van zelfstandig leren. Ook heb ik de motivatie van de instromers in kaart gebracht. Daarnaast heb ik door middel van een vragenlijst de begeleidingsbehoefte van de leerkrachten in kaart gebracht. Tot slot heb ik gekeken in hoeverre leerkrachten leerlingen stimuleren metacognitieve leerstrategieën in te zetten. Om het zelfstandig leren bij de instromers te bevorderen, heb ik in de ontwerpfase een hulpmiddel ontwikkeld dat alle metacognitieve leerstrategieën combineert en door de leerlingen gebruikt kan worden tijdens de verschillende fasen van het zelfstandig leren: Het Werkmaatje. Ook heb ik de leerkrachten geschoold in de theorie van zelfstandig leren en effectief leerkrachtgedrag. Instructievormen als modelling, hints, het stellen van vragen en effectieve feedback (Kostons et al, 2014) bevorderen een zelfstandige leerhouding. Het blijkt dat instromers zelfstandiger en gemotiveerder leren in het Freinetonderwijs als ze metacognitieve leerstrategieën leren inzetten voor, tijdens en na het zelfstandig leren. Om dit te leren, hebben ze begeleiding nodig van leerkrachten die geschoold zijn in effectieve instructievormen.