Samenvatting

De kantorenmarkt kent steeds meer Nederlandse en Europese wet- en regelgeving omtrent duurzaamheid. Een van de belangrijkste regelgeving vanuit de Rijksoverheid is dat kantoorvastgoed per 1 januari 2023 minimaal moet beschikken over een energielabel C en in 2030 zelfs over een energielabel A (Rijksoverheid-1 (z.j.). Twee derde van de huidige kantorenvoorraad voldoet nog niet aan energielabel C. Dat bleek uit cijfers die de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland in 2019 publiceerde. Beleggers voelen er dus nog weinig voor om het belegde kantoorvastgoed te verduurzamen, echter hebben de beleggers geen keus, want 1 januari 2023 komt steeds dichterbij. De rol van de taxateur verandert hierdoor steeds meer, omdat bij de waardering de taxateur hier ook rekening mee moet houden. Het belang van duurzaamheid wordt steeds groter en de taxateur krijgt een steeds meer adviserende rol. Om deze reden is voor Thoma Post Taxaties Zakelijk onderzoek gedaan naar hoe de taxateur de belegger van een globaal duurzaamheidsadvies kan voorzien. Voor dit onderzoek is de volgende probleemstelling opgesteld: ‘’In hoeverre kan een overzicht worden ontwikkeld om als taxateur van zakelijk vastgoed beleggers van een duurzaamheidsadvies te voorzien bij de marktwaardebepaling van niet duurzaam kantoorvastgoed?’’. Deze probleemstelling wordt beantwoord aan de hand van drie theoretische vragen, hier volgt een beroepsproduct uit (het overzicht). Dit beroepsproduct wordt aan de hand van twee deelvragen getoetst aan de praktijk. In hoofdstuk twee is antwoord gegeven op deelvraag één: ‘’Welke rol heeft een taxateur van zakelijk vastgoed bij de marktwaarde bepaling van kantoorvastgoed van een belegger?’’. Eerst is beschreven wat binnen het kader van dit onderzoek wordt verstaan onder kantoorvastgoed van beleggers. Hierbij is een eenduidige definitie gegeven van kantoorvastgoed, om onduidelijkheid rondom dat begrip te voorkomen. Daarna is dieper ingegaan op de vastgoedbelegger, waar uiteindelijk specifiek de belegger van kantoorvastgoed wordt beschreven. Hieruit is gebleken dat beleggers van kantoorvastgoed weinig actie ondernemen op het gebied van verduurzaming van het vastgoed. De private-equitybelegger vindt de investering van verduurzaming te hoog in vergelijking met wat het oplevert en de particuliere belegger beschikt over te weinig kennis van wat de mogelijkheden zijn om te verduurzamen. Daarom is de verwachting dat de particuliere belegger de beste doelgroep is voor een duurzaamheidsadvies. Vervolgens is inzichtelijk gemaakt wat binnen het kader van dit onderzoek wordt verstaan onder een taxateur. Dit onderzoek richt zich op een onafhankelijke, externe, gecertificeerde taxateur van zakelijk vastgoed. Vervolgens is toegelicht dat deze taxateur een steeds meer adviserende rol krijgt met betrekking tot duurzaamheid. Om inzichtelijk te maken in hoeverre het advies in het taxatieproces kan worden geïmplementeerd, is het taxatieproces van de taxateur van zakelijk vastgoed in kaart gebracht. Hieruit blijkt volgens Van Arnhem (2014) dat het taxatieproces uit zes stappen bestaat, namelijk: de opdracht, identificatie, gegevensverzameling en analyse, toepassing van de taxatiemethode, het taxatierapport en toetsing van taxatie. Voor dit onderzoek zijn de stappen één, twee, drie en vijf van belang. In hoofdstuk drie is antwoord gegeven op deelvraag twee: ‘’Welke factoren zijn van belang bij het verduurzamen van niet duurzaam kantoorvastgoed?’’. Eerst is het begrip ‘niet duurzaam kantoorvastgoed’ geoperationaliseerd. Hieruit is gebleken dat onder ‘niet duurzaam kantoorvastgoed’ wordt verstaan: ‘kantoorvastgoed dat niet voldoet aan de energielabel C verplichting’. Daarna is de verduurzaming van kantoorvastgoed beschreven.