Samenvatting

Slechte slaapkwaliteit is een belangrijke gezondheidsfactor die zelfs de dood tot gevolg kan hebben. Daarnaast kan een slechte slaapkwaliteit zo ernstig zijn dat een psychische stoornis als slaapstoornis wordt ervaren. Een slaapstoornis is, na een depressiestoornis, de meest gestelde psychische diagnose in de huisartsenpraktijk in Nederland. De hoofdvraag is: Wat is de wederzijdse invloed van levensomstandigheden, stemming (depressie, angst en stress), persoonlijkheid en psychisch welbevinden op de subjectieve slaapkwaliteit in een diverse Nederlandse groep op basis van vrijwillige deelname?
 
Depressie, angst en stress zorgen voor een lagere slaapkwaliteit. Daarnaast hebben een hoog niveau van neuroticisme en een laag niveau van consciëntieusheid een slechte slaapkwaliteit als gevolg. Ondanks dat niet alle Big Five persoonlijkheidstrekken verband houden met slaapkwaliteit, worden ze alle vijf onderzocht. Een persoonlijkheidstrek komt niet los van andere persoonlijkheidstrekken voor en er is sprake van ‘sociale selectie’: de persoonlijkheid bepaalt de omgeving waarin men leeft. Psychisch welbevinden voorspelt een goede slaapkwaliteit.
 
HoeGekIsNL doet onderzoek met behulp van online vragenlijsten, die vrijwillig worden ingevuld door respondenten. Slaapkwaliteit is een samengestelde variabele van de items ‘in slaap vallen’, ‘slaap gedurende de nacht’ en ‘voortijdig wakker worden’ uit de Quick Inventory of Depressive Symptomology (QIDS). De slaapkwaliteit is gemeten bij 8017 deelnemers. 67,5% is vrouw, de leeftijd varieert van 18 tot 87 jaar (gemiddeld 46 jaar). Persoonlijkheid wordt met de NEO-FFI-3 gemeten, psychisch welbevinden met de Ryff Scales of Psychological Wellbeing en stemming met de Depressie-Angst-Stress Schaal (DASS).
 
Er is een zeer zwakke negatieve samenhang gevonden tussen slaapkwaliteit en depressie, angst, stress en neuroticisme. Er is een zeer zwakke positieve samenhang tussen slaapkwaliteit en psychisch welbevinden, consciëntieusheid en extraversie. Een regressiemodel met stemming, psychisch welbevinden en persoonlijkheid verklaarde voor 12,1% de slaapkwaliteit. Angst, stress, zelfacceptatie, autonomie, persoonlijke groei, neuroticisme en extraversie blijken in dit model voorspellers te zijn voor de slaapkwaliteit. De (verstoorde) slaapkwaliteit werd als ernstiger ervaren dan depressie, angst en stress.
 
De gevonden samenhang tussen slaapkwaliteit en stemming, psychisch welbevinden en persoonlijkheid is zeer zwak. Er kan gesproken worden van de ‘large sample size fallacy’. Slaapduur en slaapritme zijn niet meegenomen in de samengestelde variabele over slaapkwaliteit, maar zijn wel belangrijke factoren voor slaapkwaliteit. Er zullen aanbevelingen gedaan worden voor het HoeGekIsNL onderzoeksproject met als doel om meer aandacht te krijgen voor slaapkwaliteit. Er moet rekening worden gehouden met de subjectiviteit van het zelf beoordelen van de slaapkwaliteit. De eerste aanbeveling die wordt gedaan is het toevoegen van de Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI) om meer verklarende variantie te vinden voor slaapkwaliteit. Indien de PSQI niet wordt toegevoegd, wordt aanbevolen om een adequate vraag over de slaapduur toe te voegen. Ten derde wordt aanbevolen om de deelnemers tips te geven om de slaapkwaliteit te verbeteren. Tot slot wordt aanbevolen om in het longitudinale onderzoek (het dagboekonderzoek), naast de vraag ‘heeft u lang genoeg geslapen’ een vraag toe te voegen over de exacte slaapduur.