Samenvatting

In 2019 zijn er bij een opgraving door MUG ingenieursbureau in Ten Boer (gem. Groningen) restgeulafzettingen aangetroffen. Deze afzettingen bevinden zich niet ver van de vroegere rivier de Fivel. De aangetroffen afzettingen komen niet voor op de paleogeografische reconstructie van de Fivel van Knottnerus uit 2005. Mogelijkerwijze zijn deze restgeulen restanten van zijtakken van de Fivel. In dit afstudeeronderzoek is binnen een gebied van 4x4km, met hierin Ten Boer centraal, onderzoek gedaan naar aanwezige restgeulen in de bodem. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van MUG ingenieursbureau in Leek. De hoofdvraag die voor dit onderzoek is opgesteld luidt: Wat was de loop van de rivier de Fivel ten zuidwesten van Ten Post? Met de resultaten van het onderzoek is de doelstelling om een paleogeografische kaart te creëren waarbij is geprobeerd de aangetroffen restgeulafzettingen aan de bekende loop van de Fivel te koppelen. De eerste stap van het onderzoek is het vooronderzoek geweest. Hierbij zijn verscheidene archeologische- en bodemkundige databestanden geraadpleegd. In deze databestanden is naar aanwijzingen van restgeulen of restgeulafzettingen gezocht. Uit de resultaten van het vooronderzoek is een beeld geschetst van het afzettingsmilieu van de afzettingen en een verwachting van de loop van de restgeul. Vervolgens is er een booronderzoek ontworpen met als doel de verwachte loop van de restgeul te controleren. In het booronderzoek is op twee locaties geboord. Hiervan stond van één locatie vast dat de restgeul daar aanwezig was en de ander locatie was gebaseerd op aanwijzingen in de omgeving. Op beide locaties is een restgeul aangetroffen, hoewel dit pas duidelijk werd bij het verwerken van de resultaten. Bij de opgraving in 2019 zijn in de restgeul pollenmonsters genomen. Dit pollenonderzoek dateert de restgeul in de Bronstijd. Ten tijde van de restgeul was er sprake van een zoetwatermilieu. De resultaten van het vooronderzoek hebben een tegenstrijdig beeld geschept over de aanwezigheid van restgeulafzettingen. In de bodemkundige data zijn bijna geen aanwijzingen gevonden voor dergelijke afzettingen. Daarentegen zijn op de hoogtekaart, luchtfoto’s en in archeologische onderzoeken een aanzienlijk aantal restgeulen en gevonden. Bij het booronderzoek waren de sedimentaire verschillen zo klein dat in de eerste instantie gedacht werd dat er geen restgeulafzettingen aanwezig waren. Bij het analyseren van de resultaten en het tekenen van een profiel bleek op beide locaties toch een restgeul zichtbaar te zijn. Op één van de locaties was dit echter alleen in het kalkgehalte in de bodem te zien. Het feit dat er zo weinig verschil zichtbaar is in het sediment wijst erop dat het afzettingsmilieu laag energetisch is geweest. Dit komt overeen met de resultaten van het pollenonderzoek. In het pollenmonster is de els ruim vertegenwoordigd. De conclusie voor het milieu is dat er in de Bronstijd sprake was van een laagveengebied rondom de geul. In de geul zelf was er sprake van waterbeweging omdat de geul onder invloed stond van de getijden. Hiervoor is de wilg die is aangetroffen een goede indicator. Een probleem wat nog bestaat is dat de het onderzoeksgebied als Formatie van Naaldwijk te boek staat, wat bestaat uit mariene afzettingen.
Er worden twee adviezen gegeven in dit onderzoek. Het eerste advies betreft prospectiemethoden en het andere advies heeft betrekking tot het verkrijgen van inzicht in het landschap. Om bij een booronderzoek in de toekomst geen zaken te missen is het aan te raden om de bodem per 10cm te beschrijven in plaats van per laag. Ook wordt aanbevolen om te testen op kalk en goed te letten op nieuwvorming. Wat betreft het landschap is uit het pollenonderzoek naar voren gekomen dat er in de Bronstijd al sprake was van menselijke activiteit binnen het onderzoeksgebied. Omdat dit niet past bij het beeld dat er van het lokale landschap bestond, is het aan te raden om meer