Samenvatting

Bij Elp in Drenthe is er tussen 1960-1962 in twee fases een onderzoeksgebied van ca. 1 hectare opgegraven door het voormalig Biologisch-Archeologisch instituut van Groningen (het BAI). Hierbij zijn sporen en structuren uit de Bronstijd aangetroffen. Tijdens dit afstudeeronderzoek is de kwaliteit, kwantiteit en verspreiding van de sporen en structuren uit de Midden- en Late Bronstijd onderzocht aan de hand van de vlaktekeningen die zijn gemaakt na de eerste fase van de opgraving in 1960. Deze zijn aangeleverd door het NAD (Noordelijk Archeologisch Depot) in Nuis en gedigitaliseerd in ArcGIS. Aan de hand van de gedigitaliseerde vlaktekeningen zijn allereerst de huisplattegronden, bijgebouwen hekwerken, kuilen en andere archeologisch relevante sporen uitgewerkt en gevisualiseerd.
 
Vervolgens zijn de ligging en verspreiding van de sporen en structuren uit de Midden- en Late Bronstijd onderzocht aan de hand van twee methodes. De eerste is de analyse van windroosdiagrammen, waarbij de oriëntaties van huisplattegronden en bijgebouwen ten opzichte van het magnetische noorden zijn bekeken. Door middel van deze windroosdiagrammen kan er zowel over de huisplattegronden als de bijgebouwen worden geconcludeerd dat er een duidelijke voorkeur was om deze te bouwen in een noordoost-zuidwest oriëntatie of een noordwest-zuidoost oriëntatie. Er waren ook enkele structuren met een afwijkende oriëntatie.
 
De tweede methode betreft de VASO-analyse, of Visual Analysis of Spatial Overlay. Aan de hand van deze methode kan de verspreiding van bijgebouwen, hekwerken en kuilen rondom huisplattegronden uit de Midden- en Late Bronstijd worden onderzocht. De VASO-analyse van de bijgebouwen laat zien dat er vanwege de aanwezigheid van enkele clusters een zekere voorkeur lijkt te bestaan in de verspreiding van deze dit element binnen een hypothetisch erf. Daarnaast is er een lege ruimte te herkennen waarbinnen geen bijgebouwen liggen. De VASO-analyse van de hekwerken concludeert dat er een minder duidelijk herkenbare verspreiding voor dit element is maar dat kleine hekwerken vaker dichter bij de structuren lijken te liggen als de grote. Ten slotte tonen de resultaten van de VASO-analyse van de kuilen meerdere clusters en een lege ruimte met beduidend minder sporen die overeenkomt met de lege ruimte die is aangetroffen bij de bijgebouwen. De resultaten die zijn voortgekomen uit de windroosanalyse en de VASO-analyse tonen aan dat er in een zekere mate sprake kan zijn geweest van een bedacht ontwerpprincipe wat betreft het plaatsen van huizen, bijgebouwen, hekwerken en kuilen op het erf.
Daarnaast zijn de onderzoeksresultaten van de windroosanalyses en de VASO-analyses van Elp vergeleken met de onderzoeksresultaten van N. van der Meij naar de oriëntatie en verspreiding van sporen en structuren uit de Midden- en Late Bronstijd binnen het onderzoeksgebied van Emmerhout bij Emmen door middel van dezelfde methodes (Van der Mei, 2019, 24-26). Hierbij zijn de onderzoeksresultaten van Elp in een brede regionale context bekeken. Uit de vergelijking van de windroosanalyses is gebleken dat er enkele overeenkomsten zijn in de oriëntatie van huisplattegronden en bijgebouwen, maar dat er bij Emmerhout twee hoofdrichtingen bestaan terwijl dit bij Elp er maar één is. De resultaten van de VASO-analyses lieten beduidend verschillende erfinrichtingen zien. Een gedeeltelijke verklaring hiervoor kan zijn de verschillende specifieke landschappelijke omstandigheden waarin de twee voormalige bewoningsgebieden zich in bevonden.