Samenvatting

Penitentiaire Inrichtingen hebben de beleidsvrijheid om herstelgericht werken te implementeren in het werkproces. Herstelgericht werken is het bespreekbaar maken van onderwerpen als schaamte, spijt en schuld, de dader de gevolgen van het delict laten in zien en daarnaast slachtofferbewustzijn aanbrengen bij de dader.
Tot aan het begin van 2016 heeft penitentiaire inrichting (PI) Alphen aan den Rijn geen prioriteit gegeven aan het implementeren van herstelgericht werken in het werkproces. PI Alphen aan den Rijn is zich vanaf begin 2016 bewust geworden dat herstelgericht werken een urgentie heeft. De reden hiervan is, omdat de vraag vanuit het hoofdkantoor van Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) is gekomen om herstelgericht te gaan werken. Daarnaast wil PI Alphen aan den Rijn zich conformeren aan het beleid wat is opgesteld door het Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Het doel van dit praktijkgerichte onderzoek is om te onderzoeken hoe herstelgericht werken opgenomen kan worden in het dagelijkse werkproces van de casemanagers van PI Alphen aan den Rijn. Casemanagers zijn een belangrijke schakel als het gaat om terugdringen van recidive en het werken aan re-integratie met de daders. Zij zijn de eerste contactpersoon en monitoren het gehele traject dat de dader doorloopt binnen detentie. Bij de centrale vraag staat de functie casemanager dan ook centraal. Er wordt antwoord gegeven op de volgende centrale vraag: Op welke wijze kan de Penitentiaire Inrichting Alphen aan den Rijn invulling geven aan herstelgericht werken in relatie tot het werkproces van de casemanagers, gelet op de ervaringen bij Penitentiaire Inrichting Nieuwegein en Nieuwersluis met de implementatie van herstelgericht werken?
Aan de hand van de resultaten kon antwoord gegeven worden op de centrale vraag. De werkwijze van PI Nieuwegein en PI Nieuwersluis is een goed initiatief om binnen PI Alphen aan den Rijn een start te maken met herstelgericht werken. De casemanagers van PI Nieuwegein en PI Nieuwersluis inventariseren of de dader behoefte heeft om over om over onderwerpen als spijt, schuld, schaamte en slachtoffers te praten. Als de dader signalen geeft hier behoefte aan te hebben, dan verwijst de casemanager door naar de herstelconsulent. Deze werkwijze werd door de verschillende respondenten beaamd.
PI Alphen aan den Rijn kan invulling geven aan herstelgericht werken door de werkwijze van PI Nieuwegein en PI Nieuwersluis over te nemen. De casemanagers van PI Alphen aan den Rijn inventariseren of de dader behoefte heeft om over onderwerpen als spijt, schuld, schaamte en slachtoffers te praten. Mocht de behoefte er zijn dan verwijzen de casemanagers door een persoon of afdeling die het gehele hersteltraject met de dader kan doorlopen. Hierbij kan gedacht worden aan een herstelconsulent of een persoon of afdeling die uren vrij gemaakt krijgt om de taken van herstelgericht werken op zich te nemen. PI Alphen aan den Rijn moet een persoon of afdeling moet aanstellen die verantwoordelijk is voor het herstelgericht werken binnen de inrichting. De casemanagers van PI Alphen aan den Rijn beschikken niet over de juiste expertise om de taken die komen kijken bij herstelgericht werken op te pakken. En daarnaast hebben zij geen tijd door de vele taken binnen de functie.
Op dit moment wordt onderzocht of het mogelijk is dat elke inrichting een herstelconsulent tot beschikking krijgt. Tot die tijd kan PI Alphen aan den Rijn een start maken met herstelgericht werken door de casemanagers de taak te geven die bij de functie past.
Er worden aan de opdrachtgever, PI Alphen aan den Rijn, vier aanbevelingen gedaan naar aanleiding van de resultaten en de conclusies van het onderzoek. Het eerste advies is om het personeel te informeren over het onderwerp herstelgericht werken. Ten tweede wordt geadviseerd om de werkwijze over te nemen die gehandhaafd wordt in PI Nieuwegein en in PI Nieuwersluis. Ten derde wordt geadviseerd dat de casemanagers op de hoogte worden gesteld van hun taken binnen herstelgericht werken en de daarbij horende kennis en vaardigheden. Tevens wordt geadviseerd om faciliteiten te bieden, zoals het beschikbaar stellen van speciale ruimtes waarin vertrouwelijke en complexe gesprekken gevoerd kunnen worden.