Samenvatting

In de provincie Noord-Holland is in 2019 een op de zeven
inwoners weleens slachtoffer geworden van een vorm van
cybercriminaliteit. Door regionaal samenwerkingsverband
Noord Holland Samen Veilig (NHSV) wordt cybercriminaliteit
dan ook aangemerkt als een geprioriteerd thema. Een van
de projecten die dient bij te dragen aan deze prioritering is
‘HackShield in gemeenten Noord-Holland’. HackShield is
een cybersecurity spel voor kinderen tussen de 8 en 12 jaar
en heeft tot doel om een cyberveilige generatie kinderen
te creëren. In de samenwerking met gemeenten roepen
burgemeesters en politieagenten kinderen op om het spel te
spelen en ‘cyber-agent’ van de gemeente te worden. Spelers
met de meeste punten worden gehuldigd door de gemeenten.
Vanuit NHSV en HackShield is er de behoefte om het project te
evalueren.
Het huidige onderzoek bestaat uit een beknopte plan- en
procesevaluatie waarin de beleidstheorie, uitvoering en
ervaringen van het project in kaart worden gebracht.
De gebruikte onderzoeksmethoden betreffen een
documentanalyse en 30 interviews met ontwikkelaars,
uitvoerders en deelnemers. Een belangrijke beperking van
het onderzoek is de representativiteit van de geïnterviewde
deelnemers: de helft van de deelnemers die bereid waren
om deel te nemen aan het onderzoek waren ‘testers’ van het
spel en daarmee de meest fanatieke spelers. Verder is het
van belang om te vermelden dat de dataverzameling heeft
plaatsgevonden tussen september 2020 en februari 2021. Dit
betekent dan ook dat de huidige evaluatie een momentopname
betreft, aangezien projecten tussentijds kunnen worden
aangepast.
De resultaten van het onderzoek laten zien dat HackShield
een project, spel en maatschappelijke beweging is waarin de
‘Hero-Centred-Design’ filosofie van de makers van het spel
centraal staat. In deze filosofie staat de eindgebruiker in het
middelpunt en krijgt deze een (fictieve) rol die de gebruiker niet
heeft in de echte wereld. Binnen de onderzochte gemeenten
bestaat het project uit een promotiecampagne om kinderen
HackShield te laten spelen, een spelperiode en een huldiging
van de beste spelers door de burgemeester en politie. Vooraf
hebben gemeenten informatie en instructies gehad over de
invulling van het initiatief en tegelijkertijd ruimte gehad om
hiervan af te wijken. Verschillen in de uitvoering bestaan in
de communicatiekanalen die zijn gebruikt en de wijze waarop
huldigingen hebben plaatsgevonden.
Deelnemers, ouders en uitvoerders zijn tevreden over het
verloop van het project. Uitvoerders zijn tevreden omdat er
duidelijke instructies en goede begeleiding was en omdat er
door het project meer aandacht is voor cybercriminaliteit.
Bijna alle uitvoerders zouden bij een toekomstige projectronde
opnieuw meedoen. Deelnemers zijn enthousiast omdat zij
het spel leuk en leerzaam vinden. Alle ouders zouden het
spel aanbevelen aan anderen. De inzet van partners die
betrokken zijn bij het initiatief, de goede ondersteuning vanuit
de initiatiefnemers en de kleine inspanning die het vraagt voor
gemeenten om mee te doen zorgen voor een goed verloop
van het initiatief. Winst is te behalen door scholen beter bij
het project te betrekken en door meer levels aan het spel toe
te voegen. Daarnaast worden de maatregelen rondom het
COVID-19 virus door verschillende uitvoerders benoemd als
belemmerende factor, omdat het ondernemen van fysieke
activiteiten hierdoor beperkt mogelijk was.
Voor de meeste uitvoerders is het onduidelijk in hoeverre de
doelen van HackShield worden behaald. Deelnemers geven
allemaal aan iets te hebben geleerd, bijvoorbeeld over sterke
wachtwoorden, het herkennen van phishing mails en hoe
je kunt voorkomen dat je wordt gehackt. Het blijft echter
onduidelijk wat de daadwerkelijke effecten zijn van het initiatief.
Vervolgonderzoek in de vorm van een effectevaluatie is een
noodzakelijke volgende stap. Toekomstig evaluatieonderzoek
in de vorm van (kwantitatieve) effectevaluaties kan aantonen
wat de daadwerkelijke effecten zijn van het initiatief. Zo kan
er een voor- en nameting plaatsvinden met betrekking tot de
kennis die deelnemers en ouders daadwerkelijk opdoen, door
vragenlijsten op te stellen die deze kennis toetsen. Verder
verdient het de aanbeveling om ook kwalitatief onderzoek te
blijven uitvoeren, zodat zowel positieve effecten als mogelijke
ongewenste consequenties van het initiatief in kaart kunnen
worden gebracht. Interviews met deelnemers en ouders zijn
hiervoor geschikt, mits de steekproeven representatief zijn
voor alle deelnemers.