Samenvatting

In dit boekje staat samen leren centraal. Door samen te leren kunnen mensen zichzelf en de context waarvan zij deel uitmaken, veranderen of verbeteren. Een groep mensen die samen leren noemen we een leergemeenschap. Er zijn verschillende soorten leergemeenschappen. Zo kan een team van basisschoolleraren of opleiders een leergemeenschap vormen. Ook een groep leerlingen of studenten kan, samen met de groepsleraar dan wel met de opleider een leergemeenschap zijn.
Er is nog weinig bekend over hoe dat samen leren in leergemeenschappen verloopt en hoe er concreet vorm aan gegeven kan worden. In deze lacune wil dit boekje voorzien. Overigens gebruiken we de termen 'samen leren' en 'collectief leren' door elkaar.

De inhoud van deze publicatie is tot stand gekomen op basis van het onderzoek naar collectief leren dat door het lectoraat Kantelende Kennis van de Educatieve Federatie Interactum in de periode 2008-2011 is uitgevoerd in basisscholen en lerarenopleidingen. In een lectoraat wordt praktijkgericht onderzoek gedaan, onderzoek dat nadrukkelijk als doel heeft een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de onderwijspraktijk. In het lectoraat Kantelende Kennis werkten drie lectoren en een 'kenniskring' van vijftien lerarenopleiders (de kenniskringleden) uit vijf pabo's samen.

Het lectoraatsonderzoek laat zien hoe motiverend maar ook hoe weerbarstig collectief leren soms kan zijn. Door middel van collectief leren kun je samen belangrijke opbrengsten tot stand brengen, maar succes is niet vanzelfsprekend.

Deze publicatie bestaat uit drie delen. In het eerste deel wordt collectief leren in een theoretisch kader geplaatst. Vervolgens formuleren we in het tweede deel op basis van het onderzoek een aantal conclusies ten aanzien van het samen leren van leerlingen en leraren, van studenten en hun opleiders en van teams in scholen en lerarenopleidingen. Aan deze conclusies worden overwegingen gekoppeld, die bij het vormgeven van samen leren in de onderwijspraktijk van belang kunnen zijn. Ten slotte wordt in het derde deel stilgestaan bij het effect van samen leren op de motivatie van de deelnemers en de toepasbaarheid van de in het lectoraat ontwikkelde cyclus voor collectief leren. In de teksten zijn geanonimiseerde voorbeelden verweven uit de school- en opleidingspraktijk.