Samenvatting

De werkhouding en taakgerichtheid van leerlingen met een stoornis uit het autistisch spectrum zijn vaak knelpunten waar leerkrachten tegen aan lopen. In de toekomst zullen deze leerlingen steeds vaker in het regulier onderwijs blijven, waardoor het van belang is dat leerkrachten goede methodieken bezitten om deze leerlingen te kunnen ondersteunen. In dit onderzoek heb ik het gedrag van autistische leerlingen geobserveerd aan de hand van een vragenlijst voor de leerkrachten en verschillende observaties. Uit de vragenlijst is naar voren gekomen dat autistische leerlingen druk gedrag vertonen, draaien op hun stoel, praten zonder toestemming, vaak niet weten wat ze moeten doen, ze dagdromen, ze niet geconcentreerd zijn en vaak impulsief werken. Deze gedragskenmerken heb ik verder onderzocht bij drie autistische leerlingen op de school. Uit de vragenlijst is gebleken dat leerkrachten dit gedrag als negatief ervaren en verschillende methodieken toepassen om dit te verbeteren (beertjes van Meichenbaum, dagritmekaarten, visualiseren).
Deze methodieken blijken aan de hand van de observaties niet effectief te zijn. De leerlingen blijven het 'negatieve' gedrag vertonen. De methodiek 'geef me de 5' wordt vaak toegepast om voorspelbaarheid te geven aan autistische leerlingen. Aan de hand van de 'puzzel van 5' (wie, wat, waar, wanneer, hoe) wordt de dag voor hen ingevuld, gestructureerd en voorspelbaar gemaakt. Aan de hand van de theorie over de methodiek, heb ik verschillende werkvormen gevonden uit deze methodiek om toe te passen (takenlijst, stopteken) in de school. In de takenlijst wordt de inhoud van de dag weergegeven aan de hand van de 'puzzel van 5'. De tijd van de les, de inhoud van de les en de stappen die ondernomen moeten worden, worden hierin verwerkt. Het stopteken wordt gehanteerd wanneer het kind negatief gedrag vertoond en hiermee dient te stoppen.
Na 6 weken toepassen, heeft er een nameting plaatsgevonden. Hieruit is gebleken dat de leerlingen vooruitgang hebben geboekt in het actief luisteren en meedoen met de les en de instructie. Ze houden zich nu beter aan de opdracht en weten wat ze moeten doen na een activiteit. Daarnaast is te zien dat de leerlingen nu beter structureren. Tijdens zelfstandig werken zijn de leerlingen ietwat langer geconcentreerd. Het dagdromen en onrustig gedrag blijven bij twee van de drie leerlingen. Ze wiebelen, wriemelen of roepen impulsief door de klas wanneer ze prikkels ontvangen. Vermoedelijk zal dit liggen aan hun extravert gedrag. De leerkrachten geven tijdens de evaluatie aan dat deze methodiek effectief is om de werkhouding en taakgerichtheid te verbeteren. Wel zal extra onderzoek noodzakelijk zijn, om de effectiviteit te vergroten. Doordat leerkrachten aangeven dat de takenlijst veel werk vergt, kan de school ook kiezen voor een aanpassing. Wel dienen de takenlijst en het stopteken consequent ingezet te worden. Wanneer blijkt dat dit een groot effect heeft op de werkhouding en taakgerichtheid op de leerling, kunnen deze twee werkvormen ook, in overleg met ouders, toegepast wordt in de thuissituatie. Hierdoor ontstaat er een goede samenwerking tussen school en thuis.