Samenvatting

Vroeg vreemdetalenonderwijs, het aanbieden van extra uren Engels of andere talen vanaf
de eerste groepen op de basisschool (Europees Platform, 2004) is een onderwijsvariant die
steeds meer terrein wint in Nederland. Ditzelfde geldt voor het tweetalig onderwijs (tto),
waarbij maximaal 50% van de vakken in de onderbouw in de vreemde taal wordt
aangeboden. De taal hierbij is meestal het Engels en de ondervariant bestaat alleen in het
middelbaar onderwijs (Europees Platform, 2004). In het hoger onderwijs (Hbo en WO) zien
we een soortgelijke trend.
Deze ontwikkelingen in het basis- middelbaar- en hoger onderwijs zouden invloed moeten
hebben op de vormgeving van het onderwijs aan de opleidingen die docenten in dit
werkveld opleiden. Fontys Sporthogeschool (FSH) Tilburg doet dit voor de docenten LO,
maar speelt daarbij nog onvoldoende in op de 'Engelse' ontwikkelingen. Op basis van deze
constatering is besloten te onderzoeken hoe het precies staat met de verschillende vormen
van vroeg vreemdetalenonderwijs in Nederland en hoe de docent LO in dit plaatje past.
Tevens is er via praktijkonderzoek onderzocht hoe de studenten en de docenten van FSH
denken over de invoering van het Vak Engels of Engelstalig onderwijs op FSH. Ditzelfde is
gedaan onder gymdocenten die al lesgeven in het tto (de docent LO tto als
ervaringsdeskundige). Het onderzoek richt zich op de mogelijkheid om toekomstige
docenten LO van FSH voor te bereiden op de Engelstalige ontwikkelingen op de
basis- en middelbare scholen (gymles in het Engels).
In het schooljaar 2004-2005 waren er bij het Europees Platform (in het leven geroepen door
het MinOCW om de internationalisering van het onderwijs te bevorderen) 54 scholen
bekend die vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) aanboden (39 scholen vvto Engels, 13
scholen vvto Duits en 6 scholen vvto Frans). In hetzelfde rapport werd de verwachting
geschetst dat dit aantal met 10 zou stijgen in schooljaar 2005-2006. Op dit moment
(schooljaar 2008-2009) zijn er zelfs 151 scholen voor vvto Engels (Talen op de basisschool,
2009). In het voortgezet onderwijs waren in schooljaar 2004-2005 54 scholen met tweetalig
onderwijs Engels. In schooljaar 2007-2008 (3 jaar later) is dit gestegen naar 92 scholen. Dit is
bijna een verdubbeling van het aantal scholen. Op de basisscholen die vroeg
vreemdetalenonderwijs aanbieden, biedt het merendeel ook de gymles in het Engels aan
(Deelder en Maljers, 2005; Earlybird, z.j.). Daarnaast geeft de website van het Landelijk
Netwerk voor Tweetalig Onderwijs (2008) aan dat 64 van de 72 middelbare scholen (=89%)
die tweetalig onderwijs aanbieden, ook het vak 'physical education' aanbieden in de
onderbouw.
De opleidingsinstituten die de opleiding tot leraar 1e graad Lichamelijke Opvoeding
aanbieden spelen verschillend in op internationalisering en 'Engels' in het onderwijs. Alle
instituten (Fontys Sporthogeschool, Hogeschool Windesheim, Hogeschool van Arnhem en
Nijmegen, Hanzehogeschool Groningen, Hogeschool van Amsterdam) behalve de Haagse
Hogeschool maken melding van het aanbieden van minoren. Ook is het op elk instituut
mogelijk een periode in het buitenland te studeren of stage te lopen. Verder is het tot nu toe
alleen mogelijk om op Hanzehogeschool Groningen en de Hogeschool van Amsterdam
Engelstalige sportgerelateerde minoren te volgen. Daarbij gaat de Hogeschool van
Amsterdam nog een stapje verder door het aanbieden van 2 minoren die ingaan op het
lesgeven in een vreemde taal (bilingual education) en werken in een Engels sprekend land
(Brochures Hogescholen, 2008-2009).
Afstudeerscriptie 'Het vak Engels of Engelstalig onderwijs in de Bachelor of Education van Fontys Sporthogeschool; luxe of noodzaak?' 2
In het praktijkonderzoek zijn de doelgroepen bevraagd over verschillende zaken die te
maken hebben met internationalisering, het vak Engels en Engelstalig onderwijs. Het doel
hierbij was om de te achterhalen hoe de studenten FSH, docenten FSH en docenten LO tto
vinden dat 'het Engels' op FSH ingericht zou moeten worden. De doelgroepen (studenten
FSH, docenten FSH, docenten LO tto) zeggen niet overtuigend ja of nee zeggen tegen het
aanbieden van het vak Engels op FSH. Van de studenten (N=136) zijn 56 personen (41.2%)
positief dan wel erg positief gesteld. Van de docenten FSH (N=13) zijn 3 personen (32.1%)
positief gesteld. Van de docenten LO tto (N=7) zijn 5 personen (71.4%) positief dan wel erg
positief gesteld. Dit duidt erop dat maar een gedeelte van de betrokkenen dit ziet zitten,
wellicht is het dan ook een mogelijkheid het vak Engels als keuzevak (minor) aan te bieden.
De antwoorden op de vraag 'Is het een goed idee het vak Engels als keuzevak aan te
bieden?' bevestigen bovenstaande conclusie. De vaardigheid die de doelgroepen het liefst
geoefend zien in het 'vak Engels' is spreken- en presenteren. Enkele docenten FSH geven
hierbij aan dat dit mogelijk zou zijn tijdens de praktijkvakken of bij elke vorm van
communicatie. Sommige docenten FSH zouden daarnaast graag ook de focus willen leggen
op Engels lezen en schrijven, zodat de overstap voor de studenten die willen doorstromen
naar het WO kleiner wordt. Daarnaast zou het bijdragen aan verbeterde positionering van
het vak (LO) en opleiding. Over Engeltalig onderwijs zijn de doelgroepen, 35 studenten
(25.8%, N=136), 8 docenten FSH (61.5%, N=13) en 4 docenten LO tto (57.2%, N=7) gematigd
positief. Hierbij valt een vergelijk te maken met het vak Engels. 22 Studenten (16.2%,
N=136), 8 docenten FSH (61.5%, N=13) en 4 docenten LO tto (57.2%, N=7) hebben positief
gereageerd (met 'wel' of 'zeker wel') op de vraag of er Engelstalig onderwijs aangeboden
moet worden op FSH als keuzevak (minor). Met deze getallen lijkt het dan ook een goed idee
ook Engelstalig onderwijs in te voeren als keuzevariant (minor).
Bovenstaande uitkomsten hebben verschillende aanbevelingen opgeleverd. Ten eerste is het
een goed idee het vak Engels als keuzevak aan te bieden, ditzelfde geldt voor Engelstalige
keuzevakken. Daarbij dient het enthousiasme dat sommige studenten en docenten hebben
over deze onderwijsvernieuwing vastgehouden en benut te worden. Om valkuilen te
ontlopen dient er overleg te zijn met andere Fontys instituten die deze stap al hebben
gemaakt. Ook het basis- en middelbaar onderwijs kan hierin ondersteunen. Om te zorgen
dat de implementatie goed verloopt lijkt het een goed idee eerst een 'pilot' uit te voeren en
te evalueren. Om buitenlandse studenten aan te trekken en te zorgen dat er ook
uitwisselingen naar FSH toe plaats kunnen vinden (buitenland studeren) dient er een
programma klaar te liggen dat aansluit op deze groep. Tot slot is het heel erg belangrijk dat
dit alles goed gepromoot en gelegitimeerd wordt, zodat studenten het daadwerkelijk gaan
zien als verrijking en niet als een 'extra belasting'.