Samenvatting

In dit afstudeerproject staat de vraag centraal hoe het geconserveerd Friese veenweidegebied kan worden getransformeerd tot een adaptief landschap met een natuurlijk evenwichtige waterhuishouding, een innovatieve en circulaire landbouw en een intrinsieke schoonheid als regionale trots. Een krampachtig willen vasthouden van het huidige polderlandschap is, gezien de huidige klimatologische, economische en sociaal maatschappelijke problematiek, onhoudbaar en vraagt om een ingrijpende transformatie.

Het intensieve landgebruik heeft door diepontwatering geleid tot oxidatie van het veen met bodemdaling tot gevolg. Door veenoxidatie wordt in Nederland 4.2 Mton CO2 uitgestoten waarbinnen het aandeel van Friesland 1.7 Mton groot is. De schade door bodemdaling aan huizen en infrastructuur en klimatologische ontwikkelingen, zoals zeespiegelstijging en verzilting, maken een robuust en toekomstbestendig In dit afstudeerproject staat de vraag centraal hoe het geconserveerd Friese veenweidegebied kan worden getransformeerd tot een adaptief landschap met een natuurlijk evenwichtige waterhuishouding, een innovatieve en circulaire landbouw en een intrinsieke schoonheid als regionale trots. Een krampachtig willen vasthouden van het huidige polderlandschap is, gezien de huidige klimatologische, economische en sociaal maatschappelijke problematiek, onhoudbaar en vraagt om een ingrijpende transformatie.

Het intensieve landgebruik heeft door diepontwatering geleid tot oxidatie van het veen met bodemdaling tot gevolg. Door veenoxidatie wordt in Nederland 4.2 Mton CO2 uitgestoten waarbinnen het aandeel van Friesland 1.7 Mton groot is. De schade door bodemdaling aan huizen en infrastructuur en klimatologische ontwikkelingen, zoals zeespiegelstijging en verzilting, maken een robuust en toekomstbestendig watersysteem noodzakelijk. De melkveehouderij in het Friese veenweidegebied is ’s werelds meest innovatieve en efficiënte sector en daarmee een belangrijke ruimtelijke en economische drager. Binnen het gangbare bedrijfssysteem ontstaat een steeds grotere onbalans tussen kostprijs en melkprijs, waardoor een rendabele bedrijfsvoering onmogelijk wordt.

Uitgangspunt is een volledige stop op bodemdaling en een behoud van de melkveehouderij als ruimtelijke en economische drager. Dit vraagt om een volledige vernatting van de veenbodem, een circulair en zelfvoorzienend bedrijfssysteem en een circulaire landbouw op de schaal van de provincie Friesland. De koeien worden anders gehuisvest, een andere teelt voor veevoer en/of biomassa geïntroduceerd en de kringlopen van voer en mest gesloten. Op basis van de bodemtypologie zijn twee bedrijfsmodellen ontwikkeld met een landgebruik en type vegetatie, die passen bij een natuurlijke waterhuishouding van de veenbodem als moerasachtig landschap. Een circulair en zelfvoorzienend bedrijfsmodel van een klei op veenbodem, met een waterpeil boven het bestaande maaiveld om de kleilaag als toplaag te beschermen en oxidatie van het veen tegen te gaan, en een bedrijfsmodel op een veenbodem, met een actieve vernatting waardoor de bodem als zompig te typeren is. Met de introductie van vier landschapsvormende bouwstenen is elke polder individueel te transformeren tot een adaptief landschap, op basis waarvan de individuele boer of het collectief van boeren hun bedrijfssysteem kan aanpassen. Kortom, een transformatie met niet alleen een intrinsieke schoonheid als regionale trots, maar een zelfstandig en onmisbaar Friesland!

Afstudeercommissie: Peter Veenstra (mentor), Nikol Dietz en Harm Veenenbosch. Toegevoegde leden t.b.v. het examen: Berdie Olthof en Roel Wolters.